Algıladığınız gerçekliğin kendi zihninizin bir ürünü olup olmadığını hiç merak ettiniz mi? İşte, solipsizm öyle düşünüyor. Nelerden oluştuğunu görelim.
Solipsizm, var olan tek şeyin kişinin kendi bilinci olduğunu savunan felsefi bir akımdır; “gerçeklik” dediğimiz her şeyin zihin tarafından yaratıldığını söyler. Başka bir deyişle, kişinin kendi bilinci tarafından oluşturulan içeriklerden başka hiçbir şeyin var olmadığını savunan felsefi bir konumdur.
Bu fikir, René Descartes ve George Berkeley gibi büyük filozofların teorilerinde mevcuttu. Aşağıda bu akımın varsayımlarını sunacağız ve aldığı eleştirileri tartışacağız.
Solipsizmin ana fikirleri
Solipsizm terimi, “tek başına” anlamına gelen Latince solus kelimesinden gelir; ve “kendi” anlamına gelen ipse.
Böylece kelime, yalnızca kişinin kendi bilincinin var olduğu ve evrenin geri kalanının (diğer insanlar dahil) insan zihninin veya hayal gücünün bir ürünü olduğu fikrini getirir.
Sadece kişinin kendi varlığı doğrulanabilir
Bu durumda solipsizm, emin olabileceğimiz tek şeyin kendi varlığımız olduğunu savunur. Bu nedenle, başka bir şeyin gerçekten var olduğunu asla kanıtlayamayız.
Kişinin kendi deneyimleri özeldir
Başkalarının deneyimlerini ve hislerini bilmek imkansızdır, tıpkı bizimkiler gibi olup olmadıklarını bilemeyeceğimiz gibi.
Benlik gerçekten var olan tek şeydir
Dış dünya olarak bilinen şey, kendi benliğimizin algısıdır. Yani her şey buna indirgenmiştir ve ondan bağımsız olarak var olan hiçbir şey yoktur.
Kişinin kendi düşünceleri tek gerçek olanlardır
Dünyada birey ve onun bilincinden başka hiçbir şey yoktur. Bu nedenle, bunun içeriği gerçekliğin yegane gerçek unsurlarıdır.
Objektif bilim anlamsız
Tüm bilgiler bireyin zihninde yaratıldığı için, dış dünyayı ve onu yöneten yasaları nesnel olarak inceleyen bir bilimden bahsetmek anlamsızdır.
Her şey algılandığı ölçüde
Solipsizm için, her şey ancak özne onları düşünüyorsa veya algılıyorsa var olabilir. Bireyin zihninde olmadığında ortadan kaybolurlar veya yok olurlar.
Tekbencilik türleri
Bu akım içinde farklı tekbenci konumlar tanımlanabilir. Bu da bir tipolojinin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Metafizik veya ontolojik tekbencilik
Bu en radikal versiyondur ve var olan tek şeyin kişinin kendi bilinci olduğu ve diğer her şeyin ona bağlı olduğu önermesini destekler. Bu tür bir tekbenciliğin savunucusu, hem dolaysız hem de maddi gerçekliğin nesnel varlığını reddeden George Berkeley olabilir.
Bu, insanın algısına tabi olacaktır. Başka bir deyişle, zihin, her şeyin gerçek varlığının bulunduğu tek yer olacaktır.
Gnoseolojik tekbencilik
Bilincin dışında bir gerçekliğin varlığını zorunlu olarak inkar etmez. Ancak, tek kavranabilir şeyin, örneğin fikirler ve duyumların kendileri gibi, zihinden gelen şey olduğunu onaylar. Bu nedenle, bilincin içeriği, çalışmanın tek geçerli nesnesidir.
Bu, gerçek bilginin kişinin kendi fikirlerini akıl yoluyla keşfederek elde edildiğini doğrulayan Descartes’ın sahip olduğu tekbencilik olurdu. Bu durumda, şeyleri bilincimizde onlardan oluşan ve algıladıklarımızdan elde edilen fikirlerden biliriz.
Aynı çizgide, insanın dış dünyayı anlama biçimleriyle dolayımlandığını ve sınırlı olduğunu savunan Christine Ladd-Franklin’i buluyoruz. Bu nedenle, sahip olduğumuz tek kesinlik kendi algımızdır. Gerisi ne bilinebilir ne de garanti edilebilir.
Metodolojik tekbencilik
Bu, tek başına ve kendi başımıza, tüm sosyal iletişimden bağımsız olarak gerçek bilgiye ulaşabileceğimizi doğrular.
Empatik tekbencilik
Bu, diğer hissedebilir varlıkların deneyimlerini tam olarak anlamanın imkansız olduğunu ileri sürer. Böylece, sahip olduğumuz sosyal temasa rağmen, her zaman diğerlerinden izole olacağız. Bu akımın en bilinen temsilcilerinden biri Thomas Nagel’dir.
Tekbencilik eleştirisi
Kendi varlığımızdan daha çok emin olabileceğimiz bir şeyin olmadığı doğru olsa da, bu akımı kötüleyenler tarafından yansıtılan savunulamaz tekbenci argümanların olduğu da doğru.
Tekbenciliğe bir itiraz, eğer tüm gerçekliği üreten kişinin kendi bilinciyse, neden biri kendisi için acı ve ıstırap yaratmayı kendi üzerine alsın ki? Bir başka eleştiri de dille ilgili olacaktır: Eğer zihnimizin dışında başka insanlar yoksa neden bir iletişim sistemine ihtiyacımız var?
İster doğal ister kışkırtılmış olsun, solipsizmdeki ölüm fikri de sorgulanabilir. Bir insan öldüğünde, zihin hayatta kalır mı yoksa bedenle birlikte yok olur mu? Ve eğer biri canımızı alırsa, saldırı hayali midir? Eğer öyleyse, neden kendi hayatımızı sonlandıralım?
Acı ve ıstırapla ilgili soruya bir solipsist, kendimize yaşattığımız acının bir amacı olduğu yanıtını verebilir. İster bir tür bilinçsiz karma, ister yeni duyguları deneyimlemenin bir yolu olsun.
Aynı şekilde, acının varlığına dair bir başka tekbenci karşı sav da sıkılmama ihtiyacı olacaktır. Bu durumda yaşanan acı bizi eğlendirmek için ortaya çıkar.
Tekbenciliği eleştirenler için dil, gerçekten var olan diğer insanlarla iletişim kurmaya hizmet ederken, diğerlerinin var olmadığı konusunda tekbencilik yaparlar, bu yüzden konuştuğumuzu hayal ederek kendimizi eğlendirmek için bir dil icat ederiz.
Düşünmek için öznel
Tekbenci konumların tümü, bir dış dünyanın varlığını reddeden ontolojik ya da metafizik konumlar kadar radikal değildir. Böylece, bilgi veya sosyal ilişkiler gibi gerçekliğin bir alanında tekbenciliği onaylayan akımlar bulabiliriz.
Durum ne olursa olsun, insan öznelliğinin yaşamlarımıza ne ölçüde nüfuz ettiğini düşünmemiz önemlidir. This might interest you…
