Gıda alerjisiyle karıştırılan histamin intoleransının ülkemizde görülme sıklığı, yanlış beslenme, toksik yük ve stresin artışı gibi sebeplerle yükselişe geçti. Alerji testlerinde görünmeyebilen bu sinsi rahatsızlık, migren, karında şişlik, burun tıkanıklığı, ciltte kızarıklık gibi belirtiler gösterebiliyor. Özellikle yüksek histamin içeren besinler tüketildiğinde… Gelin elma ve muz gibi masum görünen histamini yüksek besinleri, intoleransın nasıl ortaya çıktığını ve tedavisini uzmanından öğrenin.
Hazırlayan: Deran Çetinsaraç
Histamin intoleransı, çok fazla göz önüne alınmayan ve ilk akla gelmeyen rahatsızlıklardan. Amerikan Hastanesi Fonksiyonel Tıp Bölümü Başkanı Dr. İrem Ergün, aşağıda belirtilen şikayetleri yaşıyorsanız ve diğer başka testler ile değerlendirmeler sonunda başka bir kök neden bulamadıysanız histamin intoleransını düşünebileceğinizi söylüyor. Dr. Ergün, çoğu zaman gıda alerisiyle karıştırılan histamin intoleransını, belirtilerini, tanı konulabilmesi için neler gerektiğini ve tedavinin nasıl planlandığını anlattı.
Histamin intoleransı neden bu kadar az biliniyor?
Histamin intoleransı, vücutta bir histamin birikmesi olduğunda ortaya çıkıyor. Birçok gıda yüksek histamin seviyeleri içeriyor ve çeşitli sağlık koşulları ile ilaçlar intoleransa katkıda bulunabiliyor. Histamin intoleransı nispeten nadirdir ve küresel nüfusun yaklaşık yüzde 1-3’ünü etkiler. Bununla birlikte, bir kişi veya doktor bunu tanımayabiliyor ve bunu bir gıda alerjisi veya gastrointestinal bozukluk ile karıştırabiliyor. Ayrıca son yıllarda yanlış beslenme şekilleri, toksik yük ve stresin artışı, bağırsak florası ve geçirgenliğini de bozarak, histamine olan toleransı düşürerek, bu şikayetlerle yakınan hastaların sayısını arttırdı.
Hangi belirtilerle ortaya çıkıyor?
Histamin intoleransında; bağırsak rahatsızlıkları, karın ağrısı, şişlik, migren veya atipik baş ağrıları, ciltte kızarıklıklar, döküntüler, kaşıntılar, egzama, yüzde kızarıklık, ateş basması, duygu durum değişiklikleri, iritabilite, burun akıntısı, nezle gibi belirtiler, gözlerde kaşıntı, kızarıklık, sulanma, kalp ritminde bozukluk, yorgunluk, tansiyon değişiklikleri, ödem, vücut ısısını düzenlenmesinde zorluk gibi belirtiler görülebiliyor. Histamin denildiğinde öncelikle alerji akla gelebilir ama histamin intoleransı alerjiden farklı bir tablo. Gıda alerjileri ya da yiyeceklere karşı olan aşırı duyarlılık bir anormal immünolojik cevaptır. Fakat histamin intoleransında, histamine karşı oluşturulan immünolojik olmayan anormal fizyolojik bir cevap bulunuyor.
Peki bütün bu semptomları ve şikayetleri sebep olan histamin nedir?
Histamin vücutta sentezlenebilen ve aynı zamanda bazı gıdalarda bulunan bir madde. Histidin isimli bir aminoasitten yapılıyor, özellikle fermente gıdalar olmak üzere birçok gıdada bulunan bir aminoasit. Ayrıca bağırsak florasında bulunan bazı bakteriler de histamin üretiyor. Histamin, beyne mesajlar gönderen, sindirim için mide asidinin salınmasını işaret eden ve bağışıklık sisteminin bir yaralanma veya alerjik reaksiyona verdiği yanıtın bir parçası olarak salınan bir kimyasal. Bu kimyasala karşı toleranssızlık, vücut bağırsaklarda yeterince parçalayamadığında ortaya çıkıyor ve kandaki histamin seviyelerinin yükselmesine neden oluyor.
Histamin, DAO (diaminooksidaz) dediğimiz bir enzimle yıkılarak ortadan kaldırılıyor. Vücuda katkısı olan bu maddenin şikayetlere sebep olacak şekilde yükselmesi, fazla alımı, fazla salınması veya yetersiz yıkımı sebebiyle oluyor. Yiyeceklerle fazla histamin alınması, ince bağırsaklarda bakteri çoğalması, sızdıran bağırsak sendromu, enzim eksiklikleri, alerjiler, histaminin yeteri kadar yıkılıp atılamaması dolayısıyla da yüksek seviyede kalarak intoleransa sebep olmasına neden oluyor.
Saydığınız şikayetlerin sebebi histamin mi gıda alerjisi mi? Bu iki tabloyu birbirinden nasıl ayırt edebiliriz?
Gıda alerjilerinde belirtiler yedikten hemen sonra ortaya çıkarken, histamin intoleransında belirtiler belli bir birikimden sonra ortaya çıkıyor. Yani histamin içeren yiyecekleri bir süredir yemeye devam ediyor olabilirsiniz ama hiçbir şikayetiniz olmayabilir. Bunun için histamin seviyesinin eşik değerini aşması gerekiyor. Ama bu yiyeceklere karşı bir alerjiniz varsa yedikten hemen sonra ortaya çıkıyor. Histamin içeren gıdalar azar azar ve teker teker yendiğinde şikayet ortaya çıkmayabiliyor ama miktarları artınca ya da aynı anda birden çok histamin içeren gıda tüketilirse şikayetler ortaya çıkabiliyor. Gıda alerjisi varsa yiyecek yendiğinde tek başına ve az bir miktarda bile şikayet ortaya çıkabiliyor. Dolayısıyla klinik önemli ama yine de kanda histamin ve enzim düzeylerine bakılarak altta yatan sebebin histaminle ilgisi daha iyi ortaya çıkarılabiliyor. Kan düzeyinin yüksek olmaması histamin entoleransı olmadığı anlamına gelmeyebiliyor. Çünkü daha önce de bahsettiğimiz gibi histamin birikimi ne zaman limitlerin üzerine çıkarsa belirtiler de o zaman ortaya çıkıyor ve önemli farklardan birisi de bu.
Tedavisi ilaçla mı yapılıyor?
Vücut gıdalardan histamini parçalamadığında, histamin bağırsak duvarından sızabiliyor ve kan dolaşımına girebiliyor. Bu bir bağışıklık tepkisini tetikleyebiliyor. Peki histaminin parçalanmasını, daha doğrusu bu maddeyi parçalayan enzimi baskılayan ilaçlar var mı? Birçok reçeteli ilaç vücuttaki DAO seviyelerine müdahale edebiliyor. Bu ilaçların bazı örnekleri şunları içeriyor: Antibiyotikler, antidepresanlar, mide-bağırsak ilaçları, kalp ritmi düzensizliklerini tedavi eden antiaritmikler, yüksek tansiyonu tedavi eden antihipertansifler, kas gevşeticiler, lokal anestezikler. Bu arada, reçetesiz ve reçeteli nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar vücudun histamini nasıl metabolize ettiğini etkileyebiliyor. NSAID’ler olarak bilinen bu ilaçlar da çok çeşitli. Ek olarak, yüksek alkol tüketimi ve bağırsak zarına zarar veren sağlık koşulları da histamin intoleransına yol açabiliyor.
Tedavinin bir parçası da histaminsiz beslenme mi?
Hemen hemen tüm yiyecek ve içecekler bir miktar histamin içeriyor. Miktar
genellikle gıda yaşlandıkça, bozuldukça veya fermente edildikçe artıyor. Bazı yiyecek ve içecekler ayrıca vücutta histamin salınımına yardımcı olan veya DAO ve diğer enzimlerin üretimini veya etkinliğini engelleyen bileşikler içeriyor.
Histamin açısından zengin bazı yiyecek ve içecekler şunlardır:
- Alkol
- Eskitilmiş peynirler
- Lahana turşusu gibi konserve, salamura ve fermente gıdalar
- Sosis, jambon, domuz pastırması veya salam gibi füme ürünler
- Ispanak, patlıcan
- Ketçap, sirke
- Uskumru ve ton balığı gibi konserve balıklar
Histamin salınımını tetikleyebilecek gıdalar şunları içerir:
- Çoğu narenciye, papaya, ananas
- Kakao ve çikolata
- Domates
- Yumurta beyazı
- Kabuklu deniz ürünler
- Yer fıstığı
DAO seviyelerine veya eylemlerine müdahale edebilecek yiyecekler şunları içeriyor:
- Alkol
- Enerji içecekleri
- Yeşil çay
- Siyah çay
- Mate çayı
- Yaygın gıda katkıları dahil olmak üzere birçok bakteri türü de bağırsakta histamin üretebiliyor. Histamin üretmeye ek olarak, bazı bakteriler bağırsak duvarlarının sağlığını etkileyebiliyor. Bu, histamin intoleransı olan kişilerde bağırsak bariyeri işlev bozukluğuna yol açabiliyor.
Histaminsiz beslenme ne kadar süre ile uygulanıyor?
Bahsettiğimiz şikayetlerden şüphelendiğimizde, klinik sorgulama ve bazı kan değerleri ile birlikte, düşük histamin diyeti önerilebilir. Genellikle bu, histamin açısından zengin gıdaların alımını, kişiye ve şikayetlere göre, tamamen dışlamak ya da sınırlamak anlamına geliyor. Çalışmalar, bu diyeti denemenin intolerans tanısını doğrulamada çok etkili olduğunu gösteriyor. Ayrıca semptomların iyileşmesinde de son derece etkili. Bununla birlikte, bir doktor tavsiye etmedikçe ve kişinin sağlığını izlemedikçe, bir kişi uzun vadede düşük histamin diyetine sahip olmamalı. Bu beslenme şikayetlerin azalması ya da tamamen kaybolmasına göre kademeli olarak bırakılabiliyor.
Aynı zamanda enzimin etkinliğini arttırmak beslenmenin zorluğunu dengelemekte yardımcı oluyor. DAO’nun düzgün çalışması için birkaç vitamin ve mineral gerekli. Hatta bazıları DAO etkinliğini artırabiliyor. Bu nedenle, histamin intoleransı olan kişilerin, bu besinlerden zengin yiyecek ve içecekleri daha fazla tüketmeleri ya da takviye almaları yararlı oluyor. Histamin intoleransı olan kişilere fayda sağlayabilecek vitamin ve mineraller; B6 vitamini, C vitamini, bakır, magnezyum, çinko, kalsiyum, B1 vitamini, B12 vitaminini içeriyor. Ancak her zaman kan değerleri ölçülerek doktor tavsiyesi ile kullanılması doğru oluyor. Bununla birlikte, sınırlı laboratuvar deneyleri, hem C hem de B1 vitaminlerinin DAO üzerinde engelleyici bir etkiye sahip olabileceğini gösterdi.Bir histamin intoleransını yönetmek, diyet değişiklikleri yapmayı, antihistaminikler veya enzim takviyeleri almayı ve histamin salınımını tetikleyen ilaçların kullanımından kaçınmayı veya sınırlamayı içeriyor. 2020 tarihli bir inceleme, DAO takviyesinin mevcut çalışmaların çoğunda olumlu sonuçlar verdiğini buldu. Bununla birlikte, bu takviyenin histamin intoleransını tedavi etmede ne kadar etkili olduğunu belirlemek için daha çok çalışmaya ihtiyacımız var. Ve her zaman olduğu gibi semptomları kesmek yerine yaşam tarzı değişimi ve beslenme her zaman daha etkili ve kalıcı iyileşme sağlıyor.
DÜŞÜK HİSTAMİN DİYETİ OLAN HERKES, YETERLİ BESLENMEYİ SAĞLAMAK İÇİN ÇEŞİTLİLİĞE ODAKLANMALI. HİSTAMİN İÇERİĞİ DÜŞÜK GIDALAR ŞUNLARI İÇERİYOR:
MEYVELER:
- Elma, kayısı, böğürtlen, yaban mersini, kiraz, Hindistan cevizi, kavun, şeftali, erik, nar ve ahududu.
SEBZELER:
- Roka, kuşkonmaz, dolmalık biber, pancar, Çin lahanası, brokoli, brüksel lahanası, lahana, havuç, karnabahar, sarımsak, yeşillik, pırasa, marul, soğan, pancar yaprağı, arpacık soğanı, yaz kabağı, tatlı patates, şalgam, su teresi, kış kabağı ve kabak.
TAHILLAR:
- Amarant, mısır, darı, kinoa, pirinç, teff gibi glütensiz seçenekler glüten içeren tahıllara göre barsak iritasyonunu azaltıyor.
- Taze bitkiler
- Zeytinyağı
TAZE HAYVANSAL PROTEİNLER:
- Tavuk, sığır eti, kuzu eti, keçi.
İLGİLİ İÇERİKLER
- Alerji testi nasıl yapılır? Sonuçları nasıl değerlendirilir? Alerji testi hakkında merak edilenler
