Tatlı uykumuzu bölen, sinir bozucu kaşıntılara sebep olan, yaz boyu peşimizi bırakmayan, hatta taşıdıkları hastalıklarla dünyada en fazla ölüme neden olan hayvan olarak ün yapan sivrisinekler… Yapılan bir araştırma bu böceklerin bazı renklere karşı daha duyarlı olduğunu göstermiş. Kıyafetlerimizin rengi onları bize çekiyor olabilir mi? Sivrisineklere karşı alabileceğimiz önlemler neler?
Hazırlayan: Aytaç Özkardaş Gozzi
Sivrisinek sezonu geldiğinde o sinir bozucu ısırıklardan kaçınmak için elimizden gelen her şeyi yapmaya çalışırız. Spreyler, kovucu matlar, sineklikler, cibinlikler, esansiyel yağlar vs… Peki kıyafetlerimizdeki renk tercihlerimiz de korunmaya yardımcı olabilir mi? Bu konuda Nature Communications dergisinde yayınlanan araştırmaya bir göz atalım: Washington Üniversitesi’nde yapılan araştırmada bilim insanları dişi Aedes aegypti sivrisineğinin çeşitli koku ve renkler karşısındaki davranışlarını izlemiş. Bu noktada sivrisineklerin hedeflerini nasıl bulduklarını hatırlatmakta fayda var; çevrelerinde olduğumuzu ilk olarak nefes verirken çıkardığımız karbondioksitten algılıyorlar. Bu da onları yemeği işaret edecek şeyleri görsel olarak taramaya yönlendiriyor. Araştırma sırasında ortamda karbondioksit yokken sivrisinekler renklerin bulunduğu noktaları tamamıyla görmezden gelmiş. Ancak karbondioksit püskürtüldüğünde kırmızı, turuncu, siyah ve camgöbeği renklerine doğru uçmuşlar. Yeşil, mavi ve mor renkli noktalar ise pek ilgilerini çekmemiş.
Peki, neden kırmızı renk sivrisineklerin ilgisini çekiyor? Araştırma konuyla ilgili daha derin yanıtlar içermese de bazı teoriler bulunuyor. Kırmızı, sinekler vücudumuza yaklaştığında gördükleri renk tonu. Işık, insan cildiyle etkileşime girdiğinde cilt pigmentasyonundan bağımsız olarak kırmızımsı bir renk yansıtıyor. Dolayısı ile kırmızı renk sivrisineklerin konakçılarını bulmak için kullandıkları işaretlerden biri olabilir. Kırmızı rengin kanı çağrıştırdığı ve sineklerin bu yüzden çektiği de akla gelebilir. Ancak böcek bilimci Timothy Best bunun pek de doğru olmadığını söylüyor: “Sivrisinekler kan bulmak için üç ayrı algı mekanizmasına güveniyor. Karbondioksit gibi solunum gazlarının tespit edilmesi, bir konağın görsel olarak tanımlanması ve vücudumuzda açıkta kalan kısımlarını tespit için antenlerindeki ısı algılayıcı reseptör.”
Kırmızının yanında turuncu, siyah ve camgöbeğini seçmeleri ise bu renklerin daha koyu olması ile açıklanıyor. Şöyle ki; sivrisinekler susuzluk nedeniyle ölmeye karşı çok hassas. Bu nedenle onlarla güneşli bir ortamda değil daha çok akşamları karşılaşıyoruz. Açık renkler ise tıpkı güneş ışığı gibi sivrisinekler için bir tehdit olarak algılanıyor. Koyu renkler ise gölgeyi temsil ediyor olabilir.
Bu bilgilerin, teorilerin ışığında biz ne yapmalıyız. Yazın bazı renkleri giymekten kaçınmalı mıyız? Uzmanlara göre bu pek gerekli değil çünkü sivrilerin iştahını kabartmamızın giydiğimiz kıyafetler ötesinde birçok nedeni var; yaydığımız karbondioksit, vücudumuzun ısısı, vücut kokumuz ve nihayetinde görsel olarak tanımlamaya yarayan renk. Ancak yine de çok sivrisineğin olduğu bir bölgedeyseniz açık renkler kullanmayı ek bir tedbir olarak düşünebilirsiniz. İşte açık renk giyinmenin dışında bazı daha gerçekçi savunma yöntemleri:
Böcek kovucular
Sivrisineklerin karbondioksit alıcılarını bloke ederek bizi sokmalarını engelleyen sentetik böcek kovucu DEET’e şüpheyle yaklaşılsa da korunmada son derece etkili ve olumsuz reaksiyonlar nadir görülüyor. Yüze direkt uygulamamak, gıdaların yanında püskürtmemek, direkt solumamak gerekiyor. Losyon ya da sprey formundaki bu ürünleri parfüm gibi vücudunuza sıkmak yerine bir miktar elinize sıkın ve el-ayak bileklerinize, dirseklerinize, alnınıza ve cildinizin ince ve hassas olduğu bölgelere sürün.
DEET’ten sonra yaygın olarak kullanılan diğer seçenekler ise pikaridin ve limon okaliptüs yağı içeren ürünler. Yine sivrisineklerin çok yoğun olduğu bölgelerde kıyafetlerinize yüzde 0,5 oranında permetrin içeren ürünler uygulamak da koruma sağlıyor.
Esintiyle kovalayın
Doğal rüzgar ya da fan sinekleri uzaklaştırır. Sivrisinekler rüzgardan kaçmak için yere yakın uçma eğiliminde olduklarından fanın kuvvetini aşağı doğru yönlendirmek yaklaşmalarını engelleyecektir.
Aktif oldukları saatlerde daha dikkatli olun
Gün batımı ve gün doğumu saatlerinde rüzgar etkisini yitiriyor ve sivrisinekler beslenmek için gizlendikleri yerlerden çıkıyor. Bu saatlerde daha dikkatli olun.
Üreme alanlarına dikkat
Bahçenizin bir kenarında duran boş saksıda biriken yağmur suları sivrisinekler için harika bir üreme alanı olabilir. Düzenli olarak bahçenizi gözden geçirin. Biriken sulardan, su tutan eşyalardan, oyuncaklardan, saksılardan kurtulun. Aşırı sulama yapmayın. Su birikintilerinin olabileceği potansiyel yerlerde bakır kullanmayı deneyin. Bakır oksitlendiğinde sivrisinekler için kovucu görevi görür. Saksı tabaklarına eski bir elektrik teli ya da bakır bozuk para koyun. Bakır aynı zamanda salyangozları da bitkiden uzaklaştırır.
Doğal yolları deneyin
Kadife çiçeği, fesleğen, lavanta, limon otu, reyhan gibi bitkiler sivrisineklerin yoğunluğunu azaltsa da onları durdurma noktasında yeterli değil. Kimyasal bazlı kovucular hoş olmayan bir kokuya sahip. Ayrıca “kimyasal” olmaları nedeniyle kuşkuyla yaklaşılıyorlar. Çoğumuz doğal korunma yöntemleri arayışına giriyoruz. Ancak bitkisel bazlı yağların koruma süreleri DEET, picaridin gibi sentetik ürünlere göre çok daha düşük. Consumer Reports’un geniş bir katılımcı ile yaptığı testte doğal yağların çoğu bir saat ve altında etki gösterirken sentetik koruyucular yedi saate kadar koruma sağlamış. Yine de bahçenize bu bitkileri ekerek ve bu bitkilerle yapılmış ürünleri cildinize daha sık uygulayarak ısırıkları azaltabilir, daha doğal bir korunma sağlayabilirsiniz.
Sık dokuma kıyafetler giyin
Yazın incecik pamuklu ve keten giysiler giymek istiyoruz. Ancak bunlar sivrisineklerin iğnelerinden korunmada pek başarılı değil. Sık dokumalı sentetik elyaflar (ileri teknoloji atletik kıyafetler gibi) ısırıklara karşı iyi bir zırh görevi görebiliyor. Güneşe karşı koruma sağlayan teknolojik kumaşlar sivrisineklere karşı da koruma sağlıyor. Eğer sineklerin yoğun olduğu bir yere gidiyorsanız sık dokumalı uzun kollu bir pantolon ve gömlek tercih edebilirsiniz. Kıyafetlerinize permetrin içeren spreylerle korumayı artırabileceğinizi tekrar hatırlatalım.
Formsante Ağustos-Eylül 2024 sayısından
