10 Soruda Yumurta Dondurma Işlemi

Bazen geç evlilik yaşı, bazen hastalık, bazen de farklı nedenlerle çocuk sahibi olmayı ertelemek zorunda kalan kadınların gebe kalmasına yardımcı olan yumurta dondurma, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sıklıkla uygulanıyor.

Sağlık Bakanlığı tarafından 10 yıl önce yürürlüğe alınan yönetmelikle, çeşitli nedenlerle çocuk sahibi olmayı erteleyen ya da ertelemek zorunda kalan kadınlara tanınan yumurta dondurma işlemi, ülkemizde de dünyada da sıkça uygulanıyor. Belirlenen kriterlere uyan kadınların yaptırabileceği bu uygulamayla ilgili sorularımızı Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Dr. Öğretim Görevlisi Alper Şişmanoğlu yanıtladı.

Yumurta dondurmayı tanımlar mısınız? Dünyada ve Türkiye’de bu yöntemin uygulanma sıklığı nedir?

Yumurta dondurma işlemi, ülkemizde 2014 yılında yayımlanan üremeye yardımcı merkezler hakkındaki yönetmelik ile belirlendi. Düşük over rezervi olan, henüz doğum yapmamış ya da aile öyküsünde erken menopoz hikayesi bulunan ve bu durum, üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilen kadınlarda uygulanabiliyor. Bu durumda yumurta donduranlara, sosyal endikasyonlu yumurta dondurma deniliyor. Bazı mecburi ve hayati zorunluluk hallerinde de yumurta hücreleri donduruluyor. Bunlar; kanser veya başka bir sebeple yumurtalıkların kaybına yol açacak ameliyat geçirmek ya da kemoterapi veya radyoterapi alınması gereken durumlar olarak belirtiliyor. Sosyal endikasyonlu yumurta dondurmak, aslında çocuk sahibi olmayı henüz düşünmeyen ve/veya şartları çocuk sahibi olmaya sosyal ve ekonomik olarak izin vermediği için ertelenen bu isteğin zamanla beraber azalmaması ya da tamamen yok olmaması için yapılan tıbbi işlemi tanımlıyor. Yumurta dondurma işleminin en büyük üstünlüğü, çeşitli sebeplerle evliliği veya çalışma hayatında kariyeri nedeniyle bebek sahibi olmayı ertelemiş, ilerlemiş yaştaki kadınlar için anne olabilme şansını sürdürmeyi sağlaması. Bunun yanı sıra kanser hastası olup, kemoterapi ya da radyoterapi nedeniyle yumurtalarını kaybetme riski olan hastaların anne olabilme şansını sürdürmeye de yardım ediyor. 2014 yılından beri bu işlemi Türkiye’de yüzlerce kadın yaptırmış olup, artık bu yumurtalardan zamanla gebelikler oluşup, sağlıklı çocuklar dünyaya geliyor.

Bu işlemi hangi durumlarda, kimler yaptırabilir?

Yumurta dondurma işlemi, yönetmelikte de belirtildiği üzere henüz çocuk sahibi olmamış kadınlarda yapılabiliyor. Evlilik durumunda embriyo dondurmak daha mantıklı olduğu için bu işlem henüz evlenmemiş kadınlar için uygun oluyor. İşleme uygun olabilmek için öncelikle tüp bebek merkezi olan, devlete bağlı veya en az üç uzman doktor bulunan merkezlerden alınan, “Azalmış over rezervi sebebiyle yumurta dondurmaya uygundur” raporunun varlığı önem taşıyor.

YUMURTA DONDURMA İŞLEMİ NASIL UYGULANIYOR?

Bu işlem için aslında tüp bebekte de olduğu gibi öncelikle yumurtalar hormon iğneleri ile yaklaşık 10 gün boyunca büyütülüyor ve en son yapılan olgunlaştırma iğnesinden 35-36 saat sonra hafif bir sedasyon altında vajinal yolla toplanıyor. Yumurta toplama işlemi henüz cinsel ilişki yaşamamış olan kadınlarda karından da yapılabiliyor. Bu işlem kesinlikle hastanede yatışı ve gecelemeyi gerektirmiyor. İşlemden 1-1,5 saat sonra kadınlar evine gidebiliyor. Bu kişilerde bir-iki gün hafif kasık ağrısı dışında herhangi bir komplikasyon görülmesi beklenmiyor.

YUMURTA DONDURMA İÇİN İDEAL YAŞ ARALIĞI VAR MI?

Yumurta dondurmak için yaş aralığı belirtilmemiş olsa da ne kadar erken yaşta yapılırsa, dondurulan yumurtaların zamanı gelince çözüldüğünde sağlıklı gebelik oluşturma şansı artıyor. Genel olarak 40 yaş sonrası yumurtalar hem daha az sayıda hem de daha kötü kalitede çıkabiliyor. Dolayısıyla 40 yaşına gelmeden bu işlemin yaptırılması tavsiye ediliyor.

DÜŞÜK YUMURTA REZERVİ NASIL ANLAŞILIYOR?

37 yaş ve altındaki durumlarda AMH seviyesi 1,4 ng/mL altında ise bu tablo rezervin azalmış olduğunu kanıtlıyor. Bu durumda kişi işlem için uygun bir aday oluyor. 37 yaş ve sonrasında ise zaten yaş faktörü sebebiyle yumurtalar azalıp, kalitesi düşeceğinden bu hormonun seviyesine bakmak çok da gerekli olmuyor. Ailesinde, özellikle de annesinde erken menopoz öyküsü varsa bunun kişi için bir uyarıcı olması önem taşıyor. Çünkü bu durum, büyük ihtimalle kişinin de erken menopoz yaşayacağına işaret ediyor.

HERKES YUMURTA DONDURMA İŞLEMİ YAPTIRABİLİR Mİ?

Yönetmelikle belirlenen şartlara uyan, yumurta rezervi düşük olan ve çocuk sahibi olmayan her kadın bu işlem için uygun ama yaş sınırı olarak 40 yaşın dikkate alınması gerekiyor. Çünkü o yaştan sonra dondurulan yumurtalardan beklenti azalıyor ve sağlıklı gebelik elde etmek için çok daha fazla yumurtaya ihtiyaç duyuluyor.

Dondurulan yumurtalar ne kadar süreyle saklanabiliyor?

Yumurtalar, hızlı dondurma yani “vitrifikasyon” yöntemi ile donduruluyor. Çözüldüklerinde ise aynı sağlıkta ve canlılıkta olma ihtimali yüzde 80-90 oranında oluyor. Dondurma süresi yönetmelikle beş yıl olarak belirlense de bu süre uzatılabiliyor.

Beş yılın sonunda dondurulan yumurtalar kullanılmazsa ne oluyor?

Uzatılmış sürelerde, yumurta uygun şartlarda yani sıvı azot içinde -196 derecede saklandıysa ve bu ısı hiçbir şekilde değişmediyse, kalitesinde ve canlılığında herhangi bir kayıp oluşmuyor.

Tekniğin olumlu ve olumsuz yönleri var mı?

Bu teknik, oldukça pratik ve başarılı sonuçlar veriyor. Sadece sıvı azot tankları gibi malzemeler gerektiriyor. Bu tankların, bakım haricinde başka bir işleme gerek duyulmadığından muhafaza edilmesi oldukça kolay oluyor. Vitrifikasyon işlemi hızlı dondurma anlamını taşıyor. -196 derece soğukluğa ulaşan yumurtadaki su molekülleri kristalleşmeden aniden donuyor ve bu şekilde yumurta da zarar görmeden dondurulabiliyor.

40 yaş sonrası yumurtalar hem daha az sayıda hem de daha kötü kalitede çıkabiliyor. Dolayısıyla 40 yaşına gelmeden bu işlemin yaptırılması tavsiye ediliyor.

Yumurta dondurma işlemi yaptıran kadınlar, işlem sonrası nelere dikkat etmeli?

Yumurta dondurma işlemi; çocuk isteğini okulu bitirme, kariyer yapma, ekonomik olarak kendini yeterli hissetme gibi sebeplerle erteleyen kadınlar için oldukça güvenilir, komplikasyonsuz ve umut verici bir işlemdir. Çok geç olmadan, yaş ilerlemeden ve/veya yumurtalıklardaki yumurtalar bitmeden mutlaka yaptırılması öneriliyor. Şunu unutmayın ki para, okul, kariyer gibi şeyleri geri alabilirsiniz veya tekrar yapabilirsiniz ama yumurtanızı kimse ve hiçbir ilaç ya da işlem geri getiremediği gibi, yaşınızı da geri alamıyorsunuz. Bu yöntemle, 30’lu yaşlarda dondurulan yumurtalarla 40’lı yaşlarda kolayca hamile kalabilmek mümkün oluyor.