Bayram tatilleri ve yaz ayları yaklaştıkça tatile gitmeyi hayal ederiz. Bu planları yaparken çoğunlukla, sağlık odaklı tehlikeler ve bunlarla ilgili yapabileceklerimizi ikinci plana atarız. Bacaktaki venlerde (toplardamarlar) pıhtı oluşumu, pek çok nedene bağlı olarak karşımıza çıkabilir. Uzun uçak yolculukları ya da farklı araçlarla yapılan uzun seyahatler, bacakta pıhtı oluşumu için tek başına bir risk oluştursa da, başka nedenler de mevcuttur. Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas, bacaklarında herhangi bir damar sorunu bulunmayan ve varisleri bulunan kişilerin, söz konusu tehlikeden uzak biçimde nasıl seyahat edebileceklerini anlattı.
Neden uçuşlar sırasında pıhtı oluşum riski daha fazladır?
Uzun uçak yolculukları sırasında çok fazla hareket etmeyiz. Bacaklardaki venleri çevreleyen kaslar yeterince çalışamazlar. Bu da kirli kanın, temizlenmek üzere akciğerlere doğru pompalanması görevini aksatır. Söz konusu durum kimilerinde ayak bileği çevresinde şişlik olarak kendini gösterirken, kimilerinde ise pıhtılara yol açar.
Yavaş ilerleyen kan, kan hücrelerini kalınlaştırır, birbirlerine yapışma ve pıhtı oluşturma eğilimini artırır. Uçak yolculukları sırasındaki bazı durumlar, alışkanlıklar ve doğal süreçler, venler içinde pıhtı riskini yükseltir. Bu riskleri şöyle sıralayabiliriz;
- Sigara kullanmak: Bu alışkanlık, kan damarlarının iç duvarlarını harap eder ve kan hücrelerinin bu bozuk zemin üzerine çökmesine yol açar.
- Yeni bir travma veya ameliyat: Yakın geçmişte atlatılmış bir kaza veya cerrahi bir girişim sonrasında vücut henüz iyileşme sürecinde olduğundan, pıhtı oluşumuna yatkınlık fazladır.
- 40 yaş üzerinde olmak: Ven duvarlarının yaşla birlikte yıpranıp aşınması ve venler içindeki kapakların bozulup geriye kaçırmaları, kirli kanın belli bölgelerde göllenmesine (‘venöz yetmezlik/reflü) ve pıhtılara zemin hazırlar.
- Spagetti görünümlü kalın damarlar (varisler) : Bunların içinde kirli kan daha yavaş hareket eder ve koyulaşır.
- Pıhtılaşma bozuklukları: Eğer ‘Faktör V Leiden’, ‘antitrombin eksikliği’, ‘protein c veya S eksikliği’ veya başka bir kan pıhtılaşma bozukluğu söz konusu ise, uçuşlar sırasındaki risk artar.
- Östrojen hormon dalgalanmaları: Hamilelikte, menopozda, hormon takviye tedavileri kullanımında veya östrojen ağırlıklı doğum kontrol hapları kullanılıyorsa bu hormonun düzeyleri değişkenlik göstermeye başlar. Normalde ven duvarlarının güçlü kalmaları için sabit bir düzeyde östrojene gereksinimi vardır. Eğer vücudumuzdaki bu düzey değişmeye başlar ise, ven duvarları zayıflar, kan akımı yavaşlar, pıhtıya eğilim artar.
Daha güvenli seyahat için ipuçları nelerdir?
Küçük bir planlama ile belirtilerinizi kontrol altında tutabilir, bacaklarınızdaki pıhtı riskini azaltabilir ve seyahatinizi daha konforlu hale getirebilirsiniz.
- Baldır kaslarınızı harekete geçirin. Uçuşunuz sırasında koltuğunuzdan kalkıp koridorda dolaşmanız zor olabilir. Tüm yapmanız gereken, adeta parmak ucunda yürüyor gibi yapmaktır. Oturduğunuz yerde, ayak parmak uçlarınızı yere bastırın ve bunların üzerinde, yürüyormuş gibi, topuklarınızı yükseltip indirin. Böylelikle bacaklarınızdaki kaslar çalışacak ve çevreledikleri venleri sıvazlayarak içlerindeki kanın yukarı doğru pompalanmasını artıracaktır. Bu hareketi, özellikle uçuş sırasında yerinizden kalkmanın zor olduğu dönemlerde olabildiğince fazla yapın. Aynı hareketleri karayolunda yaptığınız yolculuklarda da uygulayabilirsiniz.
- Yolculuğunuza bel kısmını az sıkacak bol giysiler ile çıkmaya dikkat edin. Zira dar kıyafetler turnike etkisi yaparlar, karın içi basıncınızı arttırırlar ve böylelikle bacaktaki kanın kalp ve akciğerlere geri dönüşünü zorlaştırırlar.
- Uçuş sırasında, sıvı gereksiniminizi artıracak alkol ve benzeri içecekler yerine su içmeye özen gösterin. Bol su içme sayesinde susuzluk hissiniz giderilecek ve vücudunuz için önemli olan sıvı yerine konacaktır. Benzer biçimde, ven duvarlarının daralmasının önüne geçilecek ve sindirim sisteminin düzgün çalışmasına katkıda bulunulacaktır.
- Uçuş sırasında uyku ilacı kullanmamaya çalışın. Zira bu ilaçlar sizi hareketsiz kılacak ve risklere davetiye çıkartacaktır.
- Kademeli basınçlı çoraplar giyin. “Anneanne çorabı” diye bilenen eski varis çoraplarının yerini alan bu çoraplar gerek dokuma gerekse renk ve kalite özellikleri sayesinde artık çok rahat giyilebilir bir düzeye ulaşmışlardır. Bacağınıza uygun ölçüde, doktorunuz tarafından size yazılacak bu çoraplar, ayak bileğinden yukarı doğru gittikçe azalan basınç özellikleri yardımıyla adeta bir masaj etkisi yaratacaklardır. Bu sayede de kanın bacaklardan kalbe dönüşü kolaylaşacaktır.
- Varis sorununuzu tedavi ettirin. İster uçak ile, isterseniz diğer araçlarla tatil yapacağınız adrese gitmeyi planlıyor olun, seyahat öncesinde, ‘Yüzeyel Köpük Skleroterapi’, ‘Endovenöz Trunkal Ablasyon-EVTA’, ‘Ambulatuvar Flebektomi’, ‘Doppler Altında Kimyasal Ablasyon/Blokaj’ gibi modern yöntemler ile venöz yetmezlik-varis tedavinizi yaptırın.
Tüm bunlar, “bacağımda pıhtı gelişir mi?” şeklindeki korkunuzu üzerinizden atmanızı ve gönül rahatlığı içinde tatile gitmenizi sağlayacaktır.
