Diş Sıkma (Bruksizm) Neden Olur? Diş Sıkma Nedenleri, Belirtileri, Zararları

Diş sıkma yani bruksizm giderek daha sık görülmeye başlandı. Yaşadığımız stresten genetik faktörlere kadar birçok etken uyurken ya da uyanıkken dişlerimizi sıkmamıza neden olabiliyor. Bu sağlık sorununun nelere yol açtığını ve tedavi seçeneklerini uzmanından öğrendik. Diş sıkma (bruksizm) neden olur? İşte diş sıkma nedenleri, belirtileri, zararları…

Yazı: Ruken Akbay Gürtaş

Bruksizm, istemsizce dişlerinizi gıcırdattığınız veya sıktığınız bir durum. Diş sıkma veya gıcırdatma, bazen uyanıkken bazen de uyku sırasında ortaya çıkabiliyor. Diş Hekimi Engin Utkan, diş sıkma yani bruksizm hakkında merak ettiğimiz tüm soruları yanıtladı:

“Uyku bruksizmi, uyku ile ilişkili bir hareket bozukluğu olarak kabul ediliyor. Uyku sırasında dişlerini sıkan veya gıcırdatan kişilerin horlama ve nefes almada duraklamalar (uyku apnesi) gibi diğer uyku bozukluklarına sahip olma olasılığı daha yüksek. Uyanıkken diş sıkma çoğunlukla stres kaynaklıdır. İnsanların çoğu, zaman zaman dişlerini gıcırdatır ve sıkar. Ara sıra diş sıkma genellikle zarar vermez ancak düzenli olarak gerçekleştiğinde çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir.”

DİŞ SIKMA (BRUSİZM) NEDEN OLUR? *

Bruksizme tam olarak neyin neden olduğunu anlaşılamasa da, fiziksel, psikolojik ve genetik faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor olabilir. En yaygın diş sıkma nedenleri şunlar:

1-Stres ve kaygı: Diş gıcırdatma çoğunlukla stres veya kaygıdan kaynaklanır ve çoğu insan bunu yaptığının farkında değildir. 2020 yılında yapılan bir meta-analiz, stres ve bruksizm arasında önemli bir ilişki olduğunu buldu. İsrailli araştırmacıların gerçekleştirdiği son bir çalışma da, COVID-19 stres ve kaygısı nedeniyle diş sıkma, gıcırdatma ve yüz ağrısı oranlarının arttığını gösterdi. 1.800 kişinin katıldığı bu çalışmada, diş sıkma oranının pandemi öncesinde yaklaşık yüzde 35 iken pandemi sırasında yüzde 47’ye yükseldiği, gün içinde çene sıkmanın yaklaşık yüzde 17’den yüzde 32’ye çıktığı ve geceleri diş gıcırdatmanın yüzde 10’dan yüzde 36’ya ulaştığı söylendi. Özellikle anksiyete ve depresyonu olan kişilerde de diş sıkma yaygın olarak görülüyor. Öfke ve hayal kırıklığı gibi duygu durumlarda bruksizm yaygın olarak ortaya çıkıyor.

2-İlaçlar: Diş sıkma bazen belirli ilaç türlerini almanın bir yan etkisi olabilir. Antidepresan ve antipsikotik bazı ilaçların diş sıkma riskini arttırdığı gözlemlendi. Diş sıkma belirtisi özellikle, serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) olarak bilinen bir tür antidepresanla bağlantılı.

3-Uyku bozuklukları: Horluyorsanız veya obstrüktif uyku apnesi gibi bir uyku bozukluğunuz varsa, uyurken dişlerinizi gıcırdatmanız daha olasıdır. Obstrüktif uyku apnesi, siz uyurken nefesinizi keser. Aynı zamanda uyurken konuşmak veya mırıldanmak, şiddetli davranışlar göstermek (örneğin rüyada tekmelemek veya yumruk atmak), uyanırken veya uykuya dalarken geçici olarak hareket edememe veya konuşamama durumu olan uyku felci diş sıkma olasılığını arttırır.

4- Yaşam tarzı alışkanlıkları: Alkol almak, sigara içmek, eğlence amaçlı uyuşturucular kullanmak, çay veya kahve gibi çok sayıda kafeinli içecek içmek (günde 6 veya daha fazla fincan) uyku bruksizmi riskini arttırır. 2016 yılında yapılan bir analiz, alkol, tütün ve kahve gibi maddelerin kullanımının bruksizm ile ilişkili olduğunu buldu. Düzenli olarak sigara içen veya alkol tüketenlerin bruksizm olma olasılığı yaklaşık iki kat, günde sekiz fincandan fazla kahve içenlerin ise 1,5 kat daha fazlaydı.

5-Kişilik tipi: Agresif, rekabetçi veya hiperaktif bir kişilik tipine sahip olmak, bruksizm riskinizi artırabilir.

6-Genetik: Bruksizmli aile üyeleriniz varsa, diş sıkma riskiniz yüksektir. Uyku bruksizmi ailelerde ortaya çıkma eğilimindedir. Bruksizminiz varsa, ailenizin diğer üyelerinde de bruksizm veya bruksizm öyküsü olabilir.

7-Bazı hastalıklar: Bruksizm, Parkinson hastalığı, demans, gastroözofageal reflü bozukluğu, epilepsi, Huntington hastalığı, gece terörü, uyku apnesi ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi bazı tıbbi rahatsızlıklarla ilişkili ortaya çıkabilir.

8- Yaş: Diş gıcırdatma küçük çocuklarda da yaygın. Diş çıkaran çocukların neredeyse yüzde 40’ında diş sıkma veya gıcırdatma görülür. Ancak çocukluk döneminde dişler ve çene hızla büyüdüğü için bruksizm genellikle kalıcı bir hasara neden olmadan kendi kendine düzelir.

9-Bozuk diş yapısı: Bazı insanlarda dişlerin hizalı olmaması veya eksik olması diş gıcırdatma veya diş sıkmaya neden olabilir.

DİŞ SIKMA VEYA GICIRDATMA NASIL TEDAVİ EDİLİR?

1. Ağız koruyucuları
   
   Diş hekimi, dişleri hasardan korumak için uyku sırasında ya da gün içinde takmanız için bir ağız koruyucusu önerebilir. Ağız koruyucular, çene üzerindeki basıncı dengeleyerek, dişler arasında fiziksel bir bariyer oluşturur ve diş sıkmanın zararlı etkilerini engeller. Bruksizm için önerilen ağız koruyucuları genellikle esnek kauçuk veya plastikten yapılır. Diş hekimlerince ağız kalıbınıza göre yapılan özel bir ağızlık kullanmak her zaman daha iyidir. Ancak, piyasada kendi kendinize alabileceğiniz genel ölçülerde ağızlıklar da satılmaktadır. Ne var ki, özel yapım ağız koruyucular farklı kalınlıktadır. Çenenizin boyutuna ve şekline özel olarak takılırlar. Daha yumuşak malzemeden yapıldıkları için genellikle piyasadan satın alınan ağız koruyuculardan daha rahattırlar.
2. Diş yüzeyi düzeltme ve yeniden şekillendirme (Redüktif koronoplasti)
   
   Redüktif koronoplasti, dişlerinizin ısırma yüzeyini yeniden şekillendirmek veya düzleştirmek için kullanılabilen bir diş prosedürüdür. Diş gıcırdatmanız, yanlış hizalanma veya çarpık dişlerden kaynaklanıyorsa bu işlem etkili olabilir.
3. İlaç tedavisi
   
   İbuprofen gibi nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar, bruksizm ile ilişkili herhangi bir ağrı ve şişliğin giderilmesine yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, doktorlar kasları gevşetmek ve diş gıcırdatma döngüsünü durdurmak için kısa süreli bir ilaç kullanımını da önerebilir. Bu yaklaşım, çene kaslarına dinlenme şansı verir ve bu da şikayetleri azaltabilir.
4. Biyo-Geribildirim (Biofeedback)
   
   Biofeedback, insanların bir davranışı fark etmesine ve ortadan kaldırmasına yardımcı olmak için tasarlanmış bir teknik. Mesela, biofeedback, kişinin nefes alma ve kalp atış hızı gibi istemsiz bedensel işlevlerinin farkına varmasına yardımcı olabilir. Hem uyku hem de uyanıklıkta diş sıkmayı hafifletmek için kullanılabilir. Biofeedback sırasında elektromiyografiden elde edilen görsel, titreşimli, işitsel bildirim yoluyla kişilere çene kas hareketlerini nasıl kontrol edeceklerini öğretmeye yardımcı olur.
5. Botoks
   
   Şiddetli bruksizm vakalarında, botulinum toksin enjeksiyonları veya Botoks, diş gıcırdamasını durdurmak için uyku bruksizminden sorumlu kasları felç edebilir. Bu prosedürde, doğrudan masseter kaslarına az miktarda Botoks enjekte edilir. Masseter, çiğnemenize yardımcı olan kaslardan biridir. Yüzünüzün yan tarafında bulunur ve elmacık kemiğinizi alt çene kemiğinize bağlar. Bu çene kasının geçici olarak felç bırakılması, diş gıcırdatma ve buna bağlı baş ağrılarını hafifletebilir. Ancak enjeksiyonların üç ila dört ayda bir tekrarlanması gerekir.
6. Altta yatan hastalıların tedavisi
   
   Bruksizmin anksiyete, depresyon, Parkinson hastalığı, demans, uyku apnesi, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu gibi birçok hastalığın bir yan etkisi olarak ortaya çıkabileceğini belirtmiştik. Bu altta yatan hastalıkların fark edilmesi ve tedavisi, diş sıkma probleminin kökten çözülmesine yardımcı olur.
7. Yaşam tarzı değişiklikleri
   
   Başlangıçta alkol, tütün, uyuşturucu madde ve kafeinden kaçınmak, diş sıkmayı azaltacak ve genel refahınızı iyileştirecek eylemlerdir. Stres ve kaygıyı yönetmek de, bruksizm için yapılacak en önemli adımlardan biridir. Stres ve kaygıyı yönetmede takip edilebilecek birçok yöntem vardır. Bir terapistten destek almak, düzenli egzersiz, meditasyon, yoga gibi gevşeme teknikleri, farkındalık tekniği gibi yöntemlerle stres ve kaygı seviyeleri azaltılabilir.
8. Dil ve çene kası egzersizleri
   
   Dil ve çene kası egzersizleri, çene ve yüz kaslarını gevşetmenize ve çenenizin düzgün hizalanmasına yardımcı olabilir. Bu egzersizleri evde kendiniz deneyebilir veya bir fizyoterapistle çalışabilirsiniz. Çenenizi gevşetmeye yardımcı olabilecek bazı kolay egzersizler şunlardır: Dilinizi ön dişlerinize değdirirken ağzınızı geniş açın. Bu çeneyi rahatlatmaya yardımcı olur. “N” harfini yüksek sesle söyleyin. Bu, üst ve alt dişlerinizin birbirine temas etmesini önleyecek ve sıkmanızı önlemenize yardımcı olacaktır. Kasları gevşetmek için çenenize hafifçe masaj yapmayı ya da sıcak kompress uygulamayı da deneyebilirsiniz.

DİŞLERİMİZİ SIKMA, GICIRDATMA BELİRTİLERİ *

Peki, diş sıkma ya da gıcırdatma belirtileri neler?

Uyanıkken diş sıkmanın farkına varılması kolaydır. Özellikle stresli anlarınızda bu alışkanlığınız olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Uyku sırasında diş sıkıldığının anlaşılması için ise bazı ipuçlarını takip edebilirsiniz. Gece boyunca diş gıcırdatanlar genellikle ağrılı bir çene, boyun tutulması veya baş ve boyun çevresinde bir ağrı ile uyanır. Ayrıca diş sıkma, kulak ağrısı veya baş ağrısını taklit edebilir. Düzenli olarak diş muayenelerine gitmeniz önemli. Bu muayeneler sırasında hekiminiz dişte aşınma olduğunu ve bunun diş sıkmadan kaynaklanabileceğini fark edebilir.

DİŞ SIKMANIN ZARARLARI NELER? *

Diş sıkmanın sağlığınıza çeşitli etkileri olabilir. Diş sıkan ve gıcırdatan kişilerde:

• Sabahları baş ağrısı,
• Çene, yüz ve kulaklarda ağrı,
• Kulak çınlaması,
• Dişlerin ağrıması, aşınması ve düzleşmesi,
• Çatlak, hasarlı veya kırık dişler,
• Dolguların ve kron kaplamaların kırılması,
• Aşırı durumlarda, çiğneme, konuşma ve yutma sorunları ortaya çıkabilir.

UZUN SÜRE TEDAVİ EDİLMEYEN BRUKSİZM, NELERE YOL AÇABİLİR? *

• Kronik kulak ve baş ağrısı
• Yüz kasının büyümesi
• Çene ekleminde veya çiğneme kaslarında sürekli tekrarlayan ağrı veya eklemde meydana gelen fonksiyon bozukluğu olan Temporomandibular eklem rahatsızlıkları.

İLGİLİ İÇERİKLER

• Diş sıkma botoksu nasıl yapılır, nereye yapılır? Kalıcı mı?
• Diş çektirmeden önce antibiyotik kullanılır mı?
• Hamilelikte diş ağrısı ve diş eti ağrısı nasıl geçer?