Kozmetik ürün kullanım yaşının 9-10’lara düştüğü bir gerçek… Erken yaşta yoğun makyaj yapılmaya başlanması, 20’li yaşlarda bir genç kızın 40 yaş cildine sahip olması gibi sonuçlar doğurabiliyor. Yine de uzmanlar makyaj ürünlerini “öcü” gibi göstermenizin daha büyük sakıncalara sebep olacağını söylüyor. Peki anneler ne yapmalı, nasıl yaklaşmalı?
Geçtiğimiz yıl dergide estetik yaşının 15’lere düşmesi ve bunun olası sonuçlarının yer aldığı bir haber çalışmasına yer vermiştik. Şimdi etki boyutunun çok daha yüksek olduğu bir konuyu ele aldık: Genç kızlarda makyaj kullanımı. TikTok trendleri, yüz değiştiren filtreler, arkadaş baskısı, ekonomik durum derken işin bir de duygusal boyutu bulunuyor. Biz de konuyu hem cilt sağlığı hem de psikolojik olarak ele aldık. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay ve Çocuk ve Genç Psikiyatristi Doç. Dr. Veysi Çeri sorularımızı yanıtladı.
CİLT SAĞLIĞI KONUSU
Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay anlatıyor:
ABD’de 12-14 yaş arası genç kızlar kozmetik malzemelerinin kullanımıyla ilgili soruya yüzde 30-54 oranda göz makyajı, fondöten, concealer, allık, bronzlaştırıcı, pudra kullandığını söylemiş. Bu çok yüksek bir rakam değil mi?
Hekimlere başvuran 11-15 yaş arası dediğimiz genç kızlar, ciltlerinde yaşadığı sivilce gibi problemlerden dolayı bize gelmiş oluyor. Akne sorunu için gelen bir genç kıza “Bir şey kullanıyor musun?” dediğimde kapatıcı, fondöten veya pudra kullandığını söylüyor. Aslında makyaj ürününü kapatma ihtiyacı duydukları için tercih ediyorlar. Türkiye’de makyaj kullanımıyla ilgili bir istatistik yok ancak bana gelen hastalara göre bu oranın çok daha yüksek olduğunu söyleyebilirim.
Sosyal medya bu yöne doğru eğilim ve ilgiyi artıyor diyebilir miyiz?
Çok doğru, sosyal medya gençleri inanılmaz yönlendiriyor. Makyaj kullanımına özendiren, teşvik eden videolar çok fazla karşımıza çıkıyor. Öyle hastalarım var ki cildindeki problemden dolayı okula, sınava gitmek istemiyor. Tek şartla gidiyor, o da kapatıcı sürmesi. Çocuğun psikolojisi burada çok önemli. Kendiyle barışık olan genç kızlar cildinde problem olsa dahi bunu problem etmeyebiliyor. Biraz içine kapanık, sosyal açıdan rahat olmayan bir genç kız için en ufak bir leke veya iz okula gitmemek için bahane haline geliyor.
GENÇ YAŞTA CİLDE MAKYAJ UYGULAMAK CİLDE ZARAR VERİR Mİ?
Makyaj malzemesi ne kadar doğal içerikli veya kaliteli olsa dahi, kimyasal maddeler barındırıyor. Dolayısıyla en masum görünen makyaj malzemesinde bile yüzünüze kimyasal sürmüş oluyorsunuz. İkinci olarak pazarlarda bile kozmetik ürün satışına rastlıyoruz veya ünlü markaların sahteleri üretilebiliyor. Makyaj malzemesi cildin nemini çeker ve cildi kurutur. Bu durum özellikle hassas, egzamaya yatkın veya atopik ciltlerde varolan rahatsızlığın artmasına sebep oluyor. Ayrıca fondöten tarzı bir kapatıcı kullanıldığında derinin üst tabakasındaki gözenekleri tıkamış oluyorsunuz. Normalde dışarı atılması gereken yağ salgısı gözenekler tıkanınca içeride birikiyor. Biriken salgıların üzerinde bakteri ve mikroplara ilave olarak iltihaplı sivilce, akne, çıban tarzı problemler oluşuyor. Bir de kullanılan ürüne bağlı olarak alerjik reaksiyonlar meydana gelebiliyor; kızarıklık, kabarıklık, kaşıntı veya pul pul dökülme gibi.
ENDOKRİN SİSTEME ETKİSİ VAR MI?
Eskiden benzon, benzen gibi maddeler içeren kozmetik ürünlerin hormonal problemler yarattığına dair bilgiler vardı. Çok uzun yıllar önce bu maddeler kozmetik ürünlerden çıkarttırıldı. Dolayısıyla mevcut ürünlerde toksik, kanserojen veya hormonal dengeyi bozabilecek bir madde yok. Yine de burada bir parantez açmalıyım; nerede üretildiği veya içeriğinde hangi maddelerin olduğu belli olmayan ürünlerin 10 yıl sonra bu tarz bir etki yaratmayacağının garantisi yok. Merdiven altı ürünler hariç piyasada vücut sağlığını bozabilecek içeriğe sahip ürün yok. Türkiye İlaç ve Tıbbı Cihaz Kurumu’nun üç ayda bir yaptığı denetimler var. Arada TİTCK’nın yaptığı analizlerin sonuçları mutlaka karşınıza çıkıyordur. Bu kurumun alt bölümü olan Kozmetik Daire Başkanlığı olması gerekenden farklı bir oranda madde veya içerikle karşılaştığında o markaya gereken cezaları veriyor.
Geçtiğimiz aylarda iki ünlü markanın akne serisiyle ilgili bir haber okumuştum…
Kesinlikle. Bu haberleri halkın takip etmesi zor olabilir ama şunu yapabilirler: Bilindik bir yerden veya eczaneden alışveriş yapmak. İş ekonomiye dayanıyor; ürünler pahalı. Ne yazık ki ucuz kozmetik ürünü yok.
MAKYAJ MALZEMELERİ KULLANMAYA KAÇ YAŞINDA BAŞLAMALI?
16 yaş ve altındaki genç kızların kozmetik veya makyaj malzemesi kullanmasını kesinlikle istemiyoruz. 16 yaşın üstündekilere istediğini sürebilirsin anlamına gelmesin. İhtiyaç varsa iki-üç ürün kullanılabilir. Önemli olan uygun bir temizleyiciyle bu makyajın çıkartılması. Makyaj ürünüyle gece uyumak cilde yapılabilecek en kötü şeylerden biri.
Annelere burada ne gibi görevler düşüyor?
Merdivenaltı yerlerden alışveriş etmesinler, ambalajı bozuk ürün satın almasınlar, son kullanma tarihine baksınlar, kıvam veya renk bozulması fark ederlerse bu ürünleri kullandırtmasınlar. Son olarak ürünlerin sertifikalarına da dikkat edebilirler.
Evde doğal bir ürün yapılması konusunda ne düşünüyorsunuz?
Doğal olduğu düşünülen bir bitki, çiçek veya gıda bile ciltte reaksiyona neden olabilir. Dolayısıyla insan deneyleri yapılmış hazır ürünleri tercih etmelerini öneririm.
Genç kızlarda vücut spreyleri kullanımı da yaygın, parfüme göre daha masum kabul ediliyor. Bu konuda önerileriniz var mı?
Tüm parfüm içerikli sprey ürünlerin deriye temas etmesini önermiyoruz. Bu tür içerikler zamanla deride kalarak iritan egzama denilen döküntülere sebep olabiliyor. Ayrıca bu tarz spreyler güneşe maruz kaldığında yine egzamaya yol açabiliyor. Dolayısıyla eğer sıkılacaksa kıyafetlerin üzerine olması yönünde. Direkt ten temasından kaçınılmalı.
Yaz sezonu itibarıyla öne çıkan selülit giderici etkili kremlerin kullanımı sakıncalı mı?
Selülit kremi işe yarasaydı kimseye mezoterapi yapardık ya da LPG gibi cihazları kullanırdık. 15 yaşındaki kızda da selülit var, 60 yaşındaki kadında da; ikisine de aynı etkiyi gösterebilir mi… Belki bu tip kremler uygulanırken masaj yapılıyor ve anlık görünümde düzelme hissi oluşuyor. Ama tabii ki selülit giderme anlamında etkileri bulunmuyor. Egzersiz ve doğru beslenme en etkili iki yöntem aslında.
Kozmetik kullanımı cildin erken yaşlanmasına sebep oluyor mu?
Makyaj malzemelerinin erken ve yoğun kullanımı, cildin yaşlanmasını hızlandırıyor. Erken lekelenme, erken kırışma, ton farkının artması, cildin daha mat görünmesi ve çizgilenmesine katkıda bulunmuş olunuyor. Olduğundan daha yaşlı bir görünüme sebep oluyor. İlla kullanacaklarsa ürün kullanımını minimumda tutmak önem taşıyor.
GENÇ KIZLARIN UZAK DURMASI GEREKEN ÜRÜNLER
- Saç boyaları (mor, mavi yapan)
- Yapıştırılan dövmeler
- Piercing
- Kalıcı tırnak, kalıcı oje
PSİKOLOJİK BOYUT
Çocuk ve Genç Psikiyatristi Doç. Dr. Veysi Çeri anlatıyor:
Beğenilme kaygısı genç kızlarda sıklıkla görülen bir durum mu?
Aslında hepimiz sosyal canlılar olmamızın bir bedeli olarak kabul edilmeye ve sevgi ile karşılanmaya ihtiyaç duyar, karşıdakinin bizim hakkımızda ne düşündüğünü merak ederiz. Bu durum, genç kızlarda da sosyal ve duygusal gelişimlerinin önemli bir parçası olarak görülebilir. Ancak her kaygıda olduğu gibi beğenilme kaygısının da şiddeti ve yoğunluğu önemli. Örneğin bizlerin otomobil sürerken bir miktar kaygılanması normal. Bu bizim daha tedbirli olmamızı sağlar. Ancak aşırı kaygı nedeniyle hiç binememek ya da otomobil sürerken hiç kaygılanmayıp tehlikeli biçimde sürmek bu kaygıyı anormal hale getirir. İşte tam da bu noktada belli düzeydeki bir beğenilme kaygısının olağan hatta iyi bir şey olduğunu ve bizim topluma uyum sağlamamıza yardımcı olurken aşırısının patolojik ve bu düzeydeki beğenilme kaygısının bilhassa genç kızlarda günden güne arttığını üzülerek müşahade ediyorum. Öyle ki neredeyse bunu normal sınırlar içerisinde yaşayan genç kız görmez olduk.
Sosyal medya genç kızlar üzerinde baskı oluşturuyor mu?
Kesinlikle oluşturuyor. Bilhassa reklamlarda sürekli benzer görüntüleri olan basmakalıp görünüşe sahip mankenlerin oynatılması, bu reklamlarda gösterilen fotoğraflarda fotoşop kullanılarak aslında ulaşılması neredeyse imkansız güzellik kalıplarının dayatılması, genç kızlara sürekli olarak kendilerini aslında gerçek olmayan sözde güzel kızlarla karşılaştırmalarına ve kendilerinin güzel olmadığını düşünmeye meyilli olmalarına yol açabiliyor. Ayrıca, gençlerde hafif düzeyde bir beğenilme kaygısı, ergenlik döneminde yaşanan diğer değişimlerle birlikte doğal olarak gelişebilir. Ancak maalesef sosyal medya içerikleri ile reklamlar eliyle bu hafif düzeydeki gelişimsel kaygının üzerine gidiliyor ve adeta içlerindeki bu normal kaygının büyüyerek kontrolden çıkması sağlanıyor. Nitekim 10 ülkeden 6400 kadınla yapılan bir araştırmada kadınların sadece yüzde 4’ünün kendini güzel bulduğu ortaya çıkmış. Bu dramatik sonuçlar aslında kızlarımıza adeta hayal satıldığının ve asla yakalayamayacakları fake standartlar sunulduğunu ortaya çıkarıyor. Genç kızlar kendilerini güzel bulamayarak güzelleşmek için sürekli çaba sarf etmek zorunda bırakılıyor.
Öncelikle ebeveynler kızlarının (ki artık genç erkeklerde de bu duruma oldukça sık rastlamaya başladığımızı ifade etmek isterim) bu tür söylem ve düşüncelerini mutlaka dikkate almalı ve basit bir durummuş gibi yaklaşmamalı. Bu durumun depresyon, anksiyete, beden algısı bozukluğu ya da daha ciddi psikiyatrik hastalıkların bir belirtisi olabileceğini de hatırda tutmalı. Bu kaygıların üstesinden gelmek için genç kızlara kendilerini gerçekleştirebilecekleri farklı etkinlik, hobi ya da uğraşıların kazandırılması çok faydalı olur. Örneğin araştırmalar bir müzik enstrümanı, akademik ya da spor alanında başarı sağlayan gençlerde bu tür sorunların daha az olduğuna işaret ediyor. Ayrıca gençlerle ailelerine yönelik destek ve eğitim programları bu sorunların azaltılmasına yardımcı olabilir. Bu programlar, genç kızlara kendilerini kabul etme ve beğenilme kaygısını normal sınırlarda yaşamalarına destek sunabilir.
Peki nasıl sınır koymalı?
Ergenlik döneminde tümden yasakçı tutumların tersi bir davranış kalıbı ya da alışkanlığa yönlendirme ihtimali daha yüksek. Kişisel olarak her kadının eşsiz bir güzelliği olduğunu, farklılık ile özgünlüğü çekici bulan biri olarak makyaj ya da estetik gibi kadınların tek tipleştirilmesine yol açan müdahalelerden hiç hazzetmiyorum. Ancak burada amacımız kişisel düşünce ve yaklaşımlarımıza göre değil; çocuklarla gençlerin evrensel bir hususta kendileri için sağlıklı bir alışkanlık kazanmalarını sağlamak üzere hareket etmek olmalı. Bunun için de çocuklarımıza makyajı benim 5N1K olarak derlediği yaklaşım üzerinden anlatmamızın yardımcı olacağını düşünüyorum.
Doğru bir makyaj alışkanlığı kazanmalarını sağlamak için öne sürdüğünüz 5N1K yaklaşımı nedir?
Ne hususunda makyajın ne olduğu, tarihçesi, içerikleri, kadınların neden yaptığı gibi makyaj hususunda genel geçer bilgi verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Kimler makyaj yapabiliri de doğru şekilde anlatmak gerekiyor. Bunu yaparken de makyaj ürünlerinin tıpkı sigara ve alkol gibi çocuklarda kullanıldığında sağlık sorunlarına yol açma riski taşıyan kimyasallar içerdiğinden sağlıkları ile gelişimlerine zarar verebileceği için 18 yaşından önce olabildiğince az, 13-14 yaşından itibaren ise olası bu zararlarından dolayı mezuniyet gibi çok çok özel durumlarla yerlerde ve yılda maksimum bir-iki defa yapabileceklerini söyleyebiliriz.
Nerede ve Ne Zaman hususuna aslında bir miktar önceki paragrafta değindik. Bu konuda makyajın sağlık ve gelişim üzerine olası zararlı etkilerine dayanarak özel gün, durum ve yerlerle sınırlamanın ve okul ya da başka yerlerde dres kod uygulandığı gibi makyaj kodu varsa buna göre hareket etmesi gibi hususların anlatılması.
Neden sorusunun iki farklı yönü var; makyajın sağlık ve gelişim üzerine olası zararlı etkilerinden dolayı neden 18 yaşından önce sakınmaları gerektiği ile farklı görünmek, yorgunluğu saklamak gibi neden makyaj yapılabileceğini konularına değinmek gerekiyor. Bunu yaparken amacın güzelleşmek ya da bakımlı görünmek olduğu gibi yanlış mesajlar vermemeye çalışmak iyi olur.
Nasıl hususunda onlara örnek olarak aşırıya kaçmadan, uygun ve kendisine zarar vermeyecek biçimde nasıl makyaj yapabileceğine odaklanabilirsiniz. Bu hususu anlatırken makyaj ürünlerinin içeriklerini inceleyerek ne kadar çok kimyasalı içerdiği ve bundan dolayı olabildiğince sınırlı kullanılması gerekliliği de beraber gözden geçirilmesi sağlıklı bir makyaj alışkanlığı geliştirmesine yardımcı olur.
Arkadaş baskısı konusunda ne düşünüyorsunuz?
Arkadaş baskısı, genç kızların erken yaşta kozmetik kullanımına yönelik baskıları artırabiliyor. Bu durumda, genç kızların güvenli ve sağlıklı bir şekilde gelişmeleri için onlara destek olmalı. Bunun için genç kızların çeşitli spor, hobi ya da uğraşılarda başarı kazanmalarını sağlamak özgüvenlerini artırarak, onların kozmetik ürünler kullanımına olan bağımlılıklarını azaltmaya yardımcı olabilir. Çünkü gençlerin kendilerine güvenmeleri ve güzel olduklarına inanmaları, daha sağlıklı bir yaşam tarzına yön verebilir. Ayrıca iyi bir sosyal ve duygusal destek ağına sahip olmak ve koşulsuz şekilde görülüp sevildiğini hissetmek genç kızların bu tür şeylere yönelmelerini azaltır. Üstelik bu sadece makyaj hususunda değil yaşamın her alanında daha sağlıklı bir yaşam tarzına yön verebilir. Makyaj hususundaki düşüncelerini hafife almamak ve onların kaygıları ile beklentilerini özenle dinlemek gençlerin kendilerini daha iyi anlamalarına yardımcı olur.
Makyaj yapma yaşının 9’lara indiği söyleniyor. Küçük yaştaki kız çocuğuna nasıl yaklaşmalı?
Çocuklara makyajı öcü gibi anlatmak gibi klasik bakış açısının çok yanlış olduğunu düşünüyorum. Çünkü sevelim sevmeyelim makyaj artık günümüz toplumunun bir gerçeği ve çocukları toplumdan kopuk bir fanusta büyütmemiz mümkün değil. Makyajı çocuklara öcü gibi anlatmamız, onları bize karşı güvensizliğe itebilir. Sonuçta kötü bir şey olsaydı çevresindeki kadınlar bunu yapıyor olmazdı. Ayrıca kendilerini doğru yönlendirerek sağlıklı bir alışkanlık geliştirmelerine yardımcı olma şansını da ciddi oranda azaltır. Makyaj, büyüdüğünde özel gün, yer veya ortamlarda ya da bazen sırf daha farklı görünmek için başvurabileceği bir enstrüman olarak sunulmalı. Çocuğun makyaja dair sorduğu sorularını dikkatle dinleyip öncelikle onun bu konuda ne düşündüğünü sorup anlatmasını sağlayın. Hatta kendinize makyaj yaparken ou da yanınıza oturtup örneğin kapatıcıyı nerede, nasıl ve ne sebeple kullandığınız gibi hususları paylaşıp, bunu güzellikle ilişkilendirmeden anlatmak en doğru yaklaşım olur.
Hazırlayan: Deran Çetinsaraç
Haziran-Temmuz 2024 sayısından
