Helenistik felsefe, Antik Yunan’da ortaya çıkan bir düşünce okuludur. Dönemi, MÖ 323’te Büyük İskender’in ölümünden MÖ 148’de Romalıların Makedonya’yı işgaline kadar uzanıyordu.
Bu dönemde Yunan şehirleri egemenliklerini yitirdi ve Atina, Akdeniz’in kültürel, siyasi ve ticari merkezi olmaktan çıktı. Şehir devletleri bu şekilde Helenistik monarşilere yol açtı; siyasi istikrarsızlık durumu ortaya çıktı ve sosyal sınıflar arasındaki farklılıklar vurgulandı.
Bu koşullar göz önüne alındığında, Aristotelesçi liseye ve Platonik akademiye muhalefetle damgasını vuran bir düşünce okulu ortaya çıktı. Zamanın çoğu filozofu, metafizik çalışma üzerinde pratik davranışın yanı sıra bireysel ve sosyal refahı önceliklendirdi.
Helenistik felsefenin temel özellikleri
Helenistik felsefe, aynı kuralları paylaşmasalar da aralarında ortak özellikler bulunan birkaç ekolden oluşur. Bu yüzden kesin bir düşünce okulu olarak kataloglanmıştır.
İşte ana özellikleri:
- Helenistik felsefe, evrensel bir gerçeği aramak yerine, bireysel mutluluk ve kişisel güvenlikle ilgilenir.
- Bu düşünce akımı, doğanın ve kozmosun değişmez yasalarını referans alarak güvenlik arar. Bu amaçla, natüralist ve kozmopolit bir karaktere sahip yeni bir fizik ve yeni bir etik geliştirilir.
- Bilimsel düşünce, uygulamalı ve uzmanlaşmış bilgiye odaklandı. Başka bir deyişle, Helenistik dönem filozofları, evren hakkında küresel bir anlayış elde etmekten ziyade belirli sorunları çözmekle ilgilendiler.
- Eyleme dayalı yeni bir felsefe türü ortaya çıkıyor: terapi olarak felsefe.
- Helenistik felsefede insan kavramı değişir. Aristoteles onları sivil hayvanlar olarak kavradı, çünkü refahları Polis’in kendi kendine yeterliliğine bağlıydı. Ancak Polis (antik Yunan’da bir şehir devleti) çöktüğünde, insanlar kendilerini sosyal hayvanlar olarak algılamaya başladılar, çünkü artık kendi yaşamlarını gerçekleştirmekten, insanlığın ve doğanın içkin parçaları olarak sorumluydular.
- Metafizik geri planda kaldığı için, filozof sadece bilen değil, yaşamayı da bilen biridir.
- Soyut düşüncenin düşüşüyle birlikte felsefe üç özel dala ayrılmaya başladı: etik, fizik ve mantık.
Daha fazlasını burada keşfedin: Bu Japon Bilgeliği İle Her Geçen Gün Daha Mutlu Olun
Helenistik felsefe okulları
Daha önce de söylediğimiz gibi, Helenistik felsefe, birçok karşılıklı etkinin olduğu, aynı zamanda birçok polemiğin olduğu farklı okulların ortaya çıkmasıyla karakterize edilir. Bunlardan bazılarına bir göz atalım.
Sinizm
Sinizm, MÖ 4. yüzyılda antik Yunanistan’da ortaya çıkan felsefi bir okuldu. Diğer şeylerin yanı sıra, mutluluğun doğa ile basit ve uyumlu bir varoluşta bulunabileceğini savundu.
Sinizm açısından bakıldığında, insanlar mutlu olmak için ihtiyaç duydukları şeyleri kendi içlerinde taşıdılar. Bu nedenle, zenginliği ve her türlü maddi kaygıyı reddederler. Daha az ihtiyacı olan kişi en özgür ve en mutlu olandı.
Başlıca düşünürleri Antisthenes, Sinope Diogenes, Thebes Sandıkları, Hipparchia, Gadara Menippus ve Kinik Demetrius idi.
Kirene Okulu
MÖ 5. yüzyılda kurulan, etik meselelere odaklanan bir akımdı. Cyrenaics (Kirene Okulu) için, hayattaki iyi, zevkle tanımlanır, ancak bunun manevi zevk olarak anlaşılması gerekir.
Bilgi teorilerine gelince, Cyrenaics onun öznelci (bireye uygun) ve şehvetli (duyular yoluyla elde edilen) olduğunu savundular.
Başlıca temsilcileri Aristippus, Etiyopya Ptolemy, Cyrene Antipater, Genç Aristippus, Ateist Theodore ve Cyrene Hegesias idi.
Epikürcülük
Epikürcülük, MÖ 4. yüzyılda Yunanistan ve Roma’da ortaya çıkan felsefi bir doktrindi. Mutluluğun, zevklerin akıllıca tatmin edilmesiyle elde edildiğini savundu. Mutluluğu, acının veya herhangi bir rahatsızlığın (açlık, cinsel gerginlik, can sıkıntısı gibi) olmaması olarak tanımladı.
Bu hareketin ana düşünürleri Epicurus, Lampsakoslu Metrodorus, Midilli Hermarchus, Amaphanius, Cacius, Sidonlu Zeno, Gadaralı Philodemus, Lucretius, Hadrian ve Oinoandalı Diogenes idi.
Stoik Felsefe
Stoik felsefe, MÖ 311’de kurulan felsefi bir doktrindi. Tüm gerçekliğin üç disiplin temelinde incelenmesi gerektiğini ileri sürdü:
- Mantık
- Fizik
- Ahlak
Başlıca temsilcileri Citiumlu Zeno, Chioslu Ariston, Cleanthes, Solili Chrysippus, Tarsuslu Zeno, Rodoslu Panetius, Posidonius, Marcus Tullius Cicero, Epictetus, Seneca ve Marcus Aurelius idi.
Pyrrhon şüpheciliği
Pyrrhonism veya felsefi şüphecilik, MÖ 3. yüzyılda Pyrrhon tarafından kuruldu. Bu okulun ilkesi, doğru kabul edilebilecek her şeye şüphe düşürmekti.
Amacı olmayan belirgin konularda (yani inanç önemli) üzerine Epoche (kararın süspansiyon) ile elde edilen ataraxia (zihinsel soğukkanlı olmak üzere) elde etmekti.
Ana düşünürleri Pyrrhon, Timon the Syllographer, Enesidemus ve Sextus Empiricus idi.
Bu yazı da ilginizi çekebilir: İyi İnsanlar Diğer İnsanların Niyetlerinden Asla Şüphe Etmez
Neoplatonizm
Neoplatonizm, Platon’un felsefesini Aristoteles, Pisagor, Zenon of Citium ve Doğu mistisizmiyle birleştirmeye çalışan felsefi bir doktrindi. Fikirleri Orta Çağ’a kadar uzandı ve ana düşünürleri Plotinus, Porphyry, Jamblichus ve Hypatia idi.
Helenistik felsefe kendi bağlamında
Gördüğümüz gibi Helenistik felsefe, Büyük İskender’in ölümünden sonra antik Yunanistan’da meydana gelen siyasi ve kültürel değişikliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Üstelik bu akım, Platon ve Aristoteles’in felsefi geleneğinden koparak karakterize edilir. Bu nedenle kendine has özellikleri olan bir düşünce hareketi olarak kabul edilir.
